HALI

Halı; atkılarının atılmasından sonra (arka iplikleri) üzerine desene göre istenilen hav yüksekliğinde iplerin geçirilerek düğümlenmesi ile yapılan ev içinde ve genellikle yer örtüsü olarak kullanılan eşyadır. Bazı evlerde de duvarda görülür.

Halının kökü Anadolu Selçuklu Devletinden gelmiştir.

Kilimle halı bir birinden farklıdır: Kilim ince bir halı tipidir. Dünyada bilinen ilk halılar Orta Asya’da Türkler tarafından dokunmuştur. Bu halıların günümüze kadar ulaşabilmiş en eski örneğinin MÖ 6-5. yüzyıllarda yapılmış olduğu ve halen Leningrad Müzesi’nde saklandığı bilinmektedir. [1] Bu halı Pazırık Halısı olarak bilinmektedir.

Halı insanların rahat ve sıcak bir zemin arayışı sonucu ortaya çıkan ve ev dekorasyonunda önemli bir yer tutan bir malzemedir. Tarihi ise insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar önce sıcak bir zemin yaratmak amacıyla hayvan postlarını kullanıyorlardı.

İhtiyaçları arttıkça, ihtiyaçlarına uygun post bulamadıkları için, post taklidi yaygılar ürettiler. Zamanla sevdiklerini de desenleştirerek, bugünkü halının kaba örneklerine ulaştılar. Kısaca halı insanoğlunun doğaya karşı ve doğayı kendine uydurma mücadelesinin ilk ürünlerindendir.

Günümüze kadar gelen halı, yaşantımıza ekonomik, sosyal ve kültürel olarak önemli bir yer tutar. Gerek Türklerdeki, gerekse doğu ülkelerindeki ev dekorasyonundaki başlıca unsur halı ve kilimdir.

Asırlar boyu çok geniş bir alana yayılmış olan Türkler de uzun yıllar farklı toplum ve medeniyetlerle kurmuş oldukları sanat ilişkileriyle bugün hayli zengin bir kültür ve sanat hazinesine sahiptir. Bu sanat hazinelerinden birisi de Türk halı sanatıdır.

Türklerin geleneksel sanatı olan halı, sanat tarihimizde haklı olarak seçkin bir yere sahiptir. Türk halı sanatı, Türk tarihinin akışı içinde biçimlenmiştir. Halıya dokuma sanatı içinde karakterini veren düğümlü teknik, ilk kez Orta Asya’da Türklerin bulunduğu bölgelerde ortaya çıkmış, gelişimini Türklerle sürdürmüş ve tüm İslam dünyasına Türkler tarafından tanıtılmıştır.
Bu geleneksel sanatımızın varlığından, sağlam tekstil motifleri ve düğüm tekniği ile günümüzde de söz edebiliriz. Türk halısının bu teknik özellikleri, düzenli ve sürekli gelişmesinin en büyük dayanağı olmuştur. Düğümlü halıların çok uzun bir geçmişi vardır. Bu tekniğin bulunuşu, göçebe bir kavmin daha kalın ve ısıtıcı bir zemin bulmak arzusu gibi, pratik bir nedene dayanmaktadır.

Kapalıçarşı Türkiye’nin her yerinde dokunan seçme halıların, en nadide elişi ürünlerini koleksiyonunda bulunduran halıcılar, antika halıların buluşma noktasıdır. Çarşının önemli bir kesimini ihracatçı halıcılar oluşturur.

Kapalıçarşı dendiğinde ise akıllara altın piyasasından sonra halıcıları ve kilimcileri gelir. Halı ve kilim dendiğinde akla ilk gelen yerlerden birisidir Kapalıçarşı. Tarih kokan atmosferi ile burası turistlerin de uğrak mekanıdır. Osmanlı dönemin de Ürünlerin satış noktaları, Kapalıçarşı çevresindeki dış halka mekanlarıdır. Geleneğin ürünü olan halıcılıkta da durum aynıdır. Örneğin, 1840’ lı yıllarda Hereke’ de kurulan “ Fabrika-i Hümayun ‘ un görkemli ürünlerinin, döşemelik ipekli dokumalarının ve özel ipekli halılarının halka satılması için Kapalıçarşı’ da bir mağaza açılır. Anadolu’dan İran’a, Kafkas’ lardan Türkmen ürünlerine kadar geniş bir yelpaze var. Buranın da müşteri profilini ağırlıklı olarak yabancı turistler oluşturuyor. Dünyanın en iyi dokumaları olarak bilinen Hereke halıları Kapalıçarşı’da satılmaktadır. Hereke halıları, geleneksel Anadolu halıcılığının yüzyılımızdaki sentezidir.100 yıllık antika değerindeki halıların yanı sıra birkaç yıllık dokumalar da Kapalıçarşı da satılmaktadır. Halıya değer katan, ona verilen emektir, en büyük emek ise dokumayla sarf edilmektedir. Hereke halıları ilk dokunduğu dönemler de dahil bugüne kadar İran halı desenlerinden hiç etkilenmemiş saray nakkaşlarının özgün tasarımları ile hayat bulmuştur. Ne yazık ki günümüzde kullanılan yün kalitesi geçmişteki halılarda kullanılan yün kalitesine göre oldukça düşüktür.
Eskiden dekorasyonlarda halı ve kilim daha fazlaydı. Gitgide bu durum azalmıştır. Çünkü halı ve kilim eskiden ısınma ya da yatırım amaçlıydı. Günümüzde ise gelişen teknolojiyle beraber ısınma amacını kaybetti. Ürünlerin çoğu dekorasyon amaçlı kullanıldığı görülmektedir.
Kapalıçarşı’da satılan el halıların değeri el işçiliğine, eskiliğine ve kullanılan renklere göre belirlenmektedir. Antikacı Bir halının antika sayılabilmesi için 100 – 150 sene geçmesi gerekiyor. Çarşıda antika halı bulmak neredeyse imkansızdır. Bunlar genellikle denetim altında ve müzayedelerle alıcı bulmaktadır.

Günümüzde modern teknolojinin sınırsız avantajlarını kullanan halı sektörü kendini sürekli yenilemektedir. Her yıl yeni trendlerin, kalitelerin ortaya çıktığı halı sektörü yaratıcılığın sınırlarını zorlamaya devam etmektedir.