KİLİM

Geleneksel dokumalarımızdan olan kilim, dokumaların içinde en yaygın olanıdır. Kilim, ince bir halı tipidir.Atkı ipliklerinin çözgü iplikleri arasından bir alt, bir üst geçirilmesi, sıkıştırılması ile çözgü ipliklerinin gizlendiği atkı yüzlü dokumadır. Kilimde, desenlerin bulunduğu belirli alanlarda, o desenin rengindeki bir atkı ipliği, başka renkteki desenin sınırına kadar gidip geri dönmektedir. Böylece ayrı renkteki atkıların çözgüler arasında gidip gelmesiyle desen oluşturmaktadır.

Kilim Orta Asya, Anadolu, Balkanlar ve İran’ın bazı bölgelerinde dokunan havsız döşeme yaygısıdır. Kilim ile halının en önemli farkı kilimin yüzünde belirgin olan motifin çeşitli atkı ve çözgülerin birlikte dokunması sonucunda düz bir taban oluşturmasıdır. Halı yapımında ise değişik renkteki genelde yün olan iplikler, çözgülerin üstünde örülerek atkıların sıkıca birbirine bastırılmasıyla bir arada tutulmaktadır.

Kilim dünya literatürüne Türkçe bir kelime olarak girmiş olup, Türkiye dışında yakın bölgeler olan Balkanlar, Kafkasya, İran, Afganistan, Pakistan, Kuzey Afrika, Pakistan, Orta Asya ve Çin’de de dokunmaktadır. Kilim dokumacılığı, ülkemizde kırsal kesimde yaygın ve etkin bir şekilde uğraşılan en eski dokuma işlerinden ve köy el sanatlarından biridir. Kilim; örtü ve yaygı olarak kullanılan, yün malzeme ve kendine özgü tekniklerle yapılan renkli, desenli, kalın fakat halıdan daha ince ve tüysüz dokumalardır. Genellikle renkli, desenlerle süslü, havsız dokumadır.

Kilim, motiflere göre renkli atkı ipliklerinin çözgü iplikleri arasından bir alt, bir üst geçirilmesi ve sıkıştırılmasıyla, çözgü ipliklerinin gizlendiği atkı yüzlü bir dokumadır. Kilimcilik gerek dokunduğu bölgenin özelliklerini taşıması, kültür değerlerini yansıtması, gerekse dokunduğu bölgeye ekonomik katkıda bulunması açısından önemlidir.

Kilim kolay öğrenilen bir el sanatı olmasının yanı sıra kullanım yeri ve fonksiyonunun çok geniş olması bakımından da önem taşımaktadır. Anadolu’da her yörenin kendine ait bir kilimi vardır. Anadolu kilimleri renk ve motifleri ile dokunduğu bölgenin karakterini taşır. Bu karakter renklerde başlar motif ve desenlerde dile gelir. Dokundukları yerlere göre isimlendiren Antep, Afyonkarahisar-Emirdağ, Çorum-Bayat, Gümüşhane–Kelkit, Isparta, İzmir Bergama, Kayseri-Sarız-Hereke, Kırşehir, Karaman, Siirt, Silifke, Sivas, Emirdağ, Uşak-Eşme kilimleri gibi bölgelerin kilimleri en ünlü kilimlerimizdendir. Anadolu kilimlerinin tasarım, renk ve sembolleri inanılmaz bir şekilde zengindir. Kilim desenleri dokuma tekniğinden dolayı genellikle geometrik motiflerden oluşur. Genellikle mavi, turuncu, yeşil, lacivert, kırmızı, pembe, güvez renkler kullanılmaktadır. Kalın kıl veya yün ipliğinden dokunan kilimler çeşitli renk ve motiflerle bezenirler. Son zamanlarda ise sentetik iplerle dokunmaktadır. Çoğunlukla yaygı olarak kullanılır. Fakat kilim tekniğiyle dokunmuş ‘yastık, heybe, torba, çuval’ gibi eşyalarda yapılabilir. Genellikle köy evlerinde ve çadırlarda yere veya sedir üzerine serilerek yaygı olarak kullanıldığı gibi, erzak çuvalı, heybe, son yılların şehir hayatında ev, otel, büro gibi yerlerde dekoratif bir unsur olarak da kullanılmaktadır. Yer döşemesine ve konulduğu yere sıcak bir hava veren kilimler, sergilendiği yere otantik bir görünüm sağlarlar.

Yapım tekniklerine göre çeşitli kilim türleri vardır. Belirli desen alanlarında gidip geri dönen değişik renkteki atkılar, bir sonraki desenin sınırına gelince kendi bölgesindeki en son çözgü ipliğine dolanarak geri döner, iki aynı renkteki atkı ipliklerinin karşılaştıkları dikey çizgilerde birer çözgü aralığı (ilik) oluşur. Bu çözgü aralıklarının açık bırakılma şekilleri, çeşitli yollarla kapatılması, dikey çizgilerden kaçınarak çözgü aralıkları meydana getirilmeden dokunması ile değişik kilim türleri ortaya çıkar. Kilim dokunurken atkı ipliği bol bırakılır ve kirkitle çok sıkıştırılırsa çözgüler atkılar arasında gizleneceğinden “atkı yüzlü” 278 dokuma oluşur. Bu işlem ters uygulanır, atkı ipi çok gergin atılırsa çözgüler arasında kalacağı için bu kez “çözgü yüzlü” bir dokuma

Türk el dokuma sanatlarından en önemlilerindendir. Günümüze kadar devamlılığını sürdürebilmiştir. El dokuması kilim denilince akla ilk Türk kilimleri gelmektedir. Bunun sebebi, göçebe Türklerin kilimi her yerde kullanabilmeleri ve dokumasının her yerde yapılabilmesidir. Günümüzde kilime karşı ilgi azalmaktadır. Diğer halılardan çok daha kısa bir süre içinde ve çok daha ucuz üretilir. Anadolu’da yün kilimler elde dokunur. Dünyanın en eski kiliminin, MÖ 5. yüzyıla ait Türk kilimi olduğu saptanmıştır. Kilimin elle yapımı zordur. Kök boyası yüzyıllarca solmaz bu yüzden kök boyası kullanılmalıdır.

Kapalıçarşı’ da Anadolu’ dan ve Dünyanın çeşitli ülkerinden gelen yeni ve eski çeşit çeşit kilimi bulabiliriz. Kapalıçarşı’da Çeşit fazla olduğundan her keseye ve zevke uygun kilimleri temin etmek de mümkündür.